poniedziałek, 30 marca 2015

"Smak Curry" (2013) - pewnego razu w Indiach...

Bombaj. Kto był, wie; kto liznął przez pocztówkę, może nigdy się nie dowiedzieć. Kilkanaście milionów ludzi próbujących obok siebie żyć, kochać i umierać. A między nimi interesująca dwójka: odchodzący na emeryturę po trzydziestu pięciu latach pracy wdowiec Saajan (Irrfan Khan) oraz nie potrafiąca odnaleźć się w małżeństwie Illa (Nimrat Kaur). Łączy ich nie tylko miasto, ale przede wszystkim samotność…


Choć różne jest życie głównych bohaterów, podobnie jest do bólu uporządkowane i zdaje się, że nie ma tam miejsca na cień improwizacji. Do dnia, w którym pogrążony w papierkowej pracy Saajan nie otrzymuje przypadkiem omyłkowo garnków z obiadem przeznaczonych dla innej osoby - dla męża Illi coraz bardziej rozgoryczonej zaniedbującym ją mężem i wspomnieniami dni, kiedy szczęście małżeńskie nie widniało tylko na plakatach reklamowych biur turystycznych.  


Zapracowany Saajn okazuje się dla Illi wybitnym koneserem jej niewątpliwego kunsztu kulinarnego, gdyż posiłek zostaje zjedzony w całości, co jej mężowi raczej nieczęsto się zdarzało. Podobnie jak podziękowanie za trud włożony w przygotowanie posiłku, co jest chyba domeną wszystkich mężów świata.


Zainicjowana przez Illę garnkowa korespondencja powoli przeradza się dla głównych bohaterów w niezwykłą odskocznię od rzeczywistości, w której wiele miejsca zajmuje wspomnienia zmarłej żony oraz kontemplacja rozpadającego się małżeństwa.


I tak ukazuje życie Ritesh Bartra, reżyser “Smaku Curry”, jako ciąg kończących się dopiero śmiercią rytuałów, w które nierzadko z wielkim zaangażowaniem plącze się człowiek próbując usprawiedliwić nimi swój los. A każdemu z nich wydaje się czasami, że bardziej nieszczęśliwym jest od jadących wspólni z nim do pracy zatłoczonym pociągiem, że to właśnie jego historia zmusić winna świat do wylania kilku łez i rzucenia podobnej liczby życzliwych słówek. Nie ma jednak takiego nieszczęścia, przekonuje Saajan, z którym nie dałoby się wziąć za bary.


“Smak Curry” to piękna opowieść o uczuciu rodzącym się między jednym kęsem, a dziesiątym papierosem, gdzieś w porze przygotowania obiadu i samotnych rozmyślań nad sensem, który jak zwykle podział się gdzieś poza zasięgiem wzroku. To historia dwóch zagubionych w swoich światach dusz, które przypadkiem natrafiając na siebie prowadzą ze sobą dialog nie wiedząc, jakie następne padną w nim słowa.      


piątek, 20 marca 2015

“Zimowy Sen” (2014) - tureckie Arcydzieło

“Zimowy Sen” nagrodzony w 2014 Złotą Palmą w Cannes to jeden z nielicznych filmów w historii kinematografii, które sprawiają - pomimo rachitycznej konstrukcji fabularnej, niemalże teatralnych, rozbudowanych dialogów oraz 197 minut, jakie poświęcić trzeba na jego obejrzenie - że widz na nowo zaczyna definiować pojęcie rozbicia na atomy.    




Jest hotel w sercu anatolijskiego stepu oraz zima, która puka do drzwi sprawiając, że jego mieszkańcy więcej mają czasu na rozważania swojego miejsca na ziemi i wynikających z niego implikacji. Na stałe rezyduje w hotelu właściciel, Aydin (Haluk Bilginer), emerytowany aktor z dwudziestopięcioletnim stażem pracujący nad książkowym opracowaniem historii teatru tureckiego, jego młoda żona, Nihal (Melisa Sözen) zaabsorbowana działalnością charytatywną oraz siostra, Necla (Demet Akbağ) wciąż nie potrafiąca należycie wyciągnąć wniosków z niedawnego rozwodu. 


W “Zimowym Śnie” akcja rozgrywa się w dialogach - to w nich zawiera się historia życia mieszkańców, w głównej mierze tam nakreślone zostały sylwetki pierwszoplanowych bohaterów i to właśnie wśród słów przez nich wypowiadanych odnaleźć można gorzkie prawdy o życiu z jakim przyszło się im zmagać. O życiu, które - podobnie jak słońce - tak samo wypala możnego i biednego, utalentowanego i niezaradnego. A przede wszystkim prawdę jedną - nic tak nie pozbawia człowieka złudzeń, jak właśnie życie samo w sobie, które wraz ze swym największym sprzymierzeńcem, czasem odrzeć potrafi każdego z marzeń i snów, z dumy oraz wielkości w zamian oferując co najwyżej możliwość udostępnienia wrażeń z porannej toalety na portalach społecznościowych.


“Ideały, zasady, cel w życiu. Zawsze szermujesz tymi słowami, wykorzystujesz je by upokarzać, ranić i poniżać innych. Ale jeśli o mnie chodzi, to właśnie na człowieka, który ich nadużywa należy uważać najbardziej”.


Ukazał w “Zimowym Śnie” Nuri Bilge Ceylan - twórca “Pewnego razu w Anatolii” - złudzenia, nudę, nostalgię, smutek, poczucie osaczenia przez wybory życiowe jakże nieobce - wcześniej czy później - każdemu człowiekowi oraz - a może przede wszystkim - więzienie, na jakie dobrowolnie skazali się mieszkańcy hotelu świadomi swoich wyborów, swojego uwięzienia oraz niemożności zerwania więzów i poszybowania, jak ptak ku wyżynom swoich możliwości. Za późno już na to. Życie wraz ze swoją rutyną nie pozwala. 

"Kiedy synek mojej mamy stał się pijakiem i samotnikiem?"
Zostają więc niekończące się dyskusje o tym, co być mogłoby, a nigdy nie będzie; życzeniowe rozmówki, w których potok wzajemnych oskarżeń bełta się z wszechmocną potrzebą wyjścia poza samego siebie, z tą rozsadzającą tęsknotą bycia kimś innym, życia gdzie indziej, która w swej efemerycznej ułudzie złamała już niejeden żywot. Od samego siebie nie ma bowiem ucieczki, a kto tego pojąć nie potrafi, zawsze będzie przegranym.   


Zostaje przestrzeń, którą każdy z mieszkańców hotelu próbuje zagospodarować w znany sobie sposób, zostaje samotność, a dokładnie jej najgorsza forma: samotność w związku, samotność między bliskimi i próba usprawiedliwienia dalszej egzystencji przez szereg mniej lub bardziej potrzebnych działań. Chwilami odnieść można wrażenie, że reżyser zawarł w swym filmie wszystkie rozterki i dylematy rodzaju ludzkiego, że tkając nić dialogów między Aydinem i Nihal oraz pozostałymi bohaterami ukazał, a właściwie: obnażył życie jakim jest naprawdę, a nie jakim usiłują je przedstawić twórcy oper mydlanych czy amerykańscy scenarzyści z Krainy Iluzji.   
Pytanie tylko: czy człowiek gotów jest poznać i znieść tak porażającą prawdę?

środa, 18 marca 2015

"Mokradła" (2014) - krzyk w ciszy

W 2014 na ekranach telewizorów zdetonował się znakomity serial “Detektyw” wykreowany przez Nica Pizzolatto, w którym główne role powierzono Woody Harrelsonowi oraz Mathew Macconaughey’owi. Z pewnością wielkim entuzjastą serialu musiał być hiszpański reżyser Alberto Rodriguez, który ze złem postanowił zmierzyć się w sugestywnym obrazie “Mokradła” zrealizowanym w sennej, małomiasteczkowej rzeczywistości opanowanej przez bagna, ptaki oraz mordercę rozsmakowanego w młodości.  


Widz przeniesiony zostaje do Hiszpanii roku 1980, która wciąż nie może podnieść się po śmierci Franco: jedni nazywają go bohaterem, inni przyrównują do Hitlera. Wstrząsa państwem fala strajków i niepokojów społecznych. Ludzie żądają i wychodzą na ulicę również w małych, otoczonych mokradłami miasteczkach, gdzie każdy zna oddech każdego, śmierć bywa zarówno tragedią, jak i świętem, a jedyną atrakcją jest wino, gin oraz sezonowe wesołe miasteczko.  


W  takich realiach pewnego dnia do domu nie wracają dwie nastoletnie dziewczyny. Do wyjaśnienia ich zaginięcia zostaje wysłanych dwóch, nie pracujących wcześniej ze sobą policjantów. Przygrywa ich poczynaniom oniryczna muzyka przywołująca na myśl dźwięki z obrazów Nicolasa Winding Refna, która sącząc się gdzieś ponad głównymi bohaterami i pięknymi pejzażami nie wróży niczego dobrego.


Dość szybko odnajdują śledczy ciała nastolatek stwierdzając ze smutkiem, że przed śmiercią ktoś musiał zadać im potworne cierpienie. Z impetem rozpoczęte dochodzenie prowadzi policjantów od bezdroży do mokradeł, od mokradeł w nieznane, od nieznanego z kolei do pierwszych podejrzanych oraz do stwierdzenia faktu, że ciężko będzie znaleźć innych…   


“Mokradła” Rodigeza wyraziście i przekonująco opowiadają historię morderstwa niedoskonałego - jak każda zresztą zbrodnia. Nie jest to jednak zabawa wzorowana na popularnych produkcjach amerykańskich - morderca nie prowadzi żadnej gry z policją, pozostaje w cieniu, niewidoczny. Niczym duch przywoływany jest w zeznaniach świadków, w rozmowach między śledczymi. Istnieje, jakby go nie było. Zdaje się zapowiadać kolejną śmierć: minuta po minucie coraz bardziej wikła widza w sprawę, która musi mieć przecież jakieś racjonalne wytłumaczenie, za którą kryć musi się rzeczywista postać, a nie majaka z wieszczych snów jednej z przesłuchiwanych.   


Nie ma w tym filmie miejsca na śmiech, żarty między śledczymi - są za to tajemnice, także skrywane przez nich samych. I przeszłość, którą ciężko ocenić, przeszłość brutalna i krwawa. Pomimo iż filmowi mieszkańcy usytuowanego nad mokradłami miasteczka pragną uciec z niego w szeroki i wielki świat, reżyser przedstawił je z takim pietyzmem i namaszczeniem, że aż chce się natychmiast tam pojechać i odnaleźć piękno natury wśród której schronienie znalazło - podobnie jak w “Detektywie” - wszechpotężne zło.


piątek, 6 marca 2015

"Śmieć" (2014) - przypowieść o mannie z nieba

Brazylia - podobnie jak wiele państw na świecie - słynie z kontrastów. Mogący pozwolić sobie na luksus mieszkania przy pięknych plażach prawdopodobnie podglądają życie biedoty wyłącznie przy okazji gorących produkcji w stylu “Miasta Boga” czy “Elitarnych”. Z kolei borykający się z brakiem środków reprezentanci najniższych warstw modelowo rozwarstwionego społeczeństwa, marzą o życiu pełnym kolorów, o pięknych rezydencjach i nieograniczonych możliwościach. Istnieją obok siebie, lecz bez wzajemności.
Czasem jednak te dwa światy muszą stawić sobie czoła.
W takich chwilach najczęściej za kamerę łapie Stephen Daldry (reżyser niezapomnianych “Godzin” i “Billy’ego Elliota”) i przy pomocy swojej wrażliwości próbuje opowiedzieć historię o zmaganiach biedy ze zdemoralizowanym i zorganizowanym bogactwem. Nierzadko o charakterze zbrojnym.


Kluczem do filmowej historii jest portfel należący do asystenta skorumpowanego kongresmena, który zostaje odnaleziony na wysypisku śmieci przez trójkę pracujących tam dzieciaków: Raphaela (Rickson Tevez), Rato (Gabriel Weinstein) i Gardo (Edurardo Louis). Nie mają pojęcia nieszczęsne pędraki, że oprócz kilkuset reali skryte są tam tajemnice, nad którymi unosi się widmo cierpienia, a najpewniej nieuchronnej śmierci.


Tymczasem policja wpada na trop dzieciaków, które krok po kroku - przy pomocy księdza (Martin Sheen) oraz pracującej przy kościele wolontariuszki (Rooney Mara) - próbują rozwiązać zagadkę portfela Jose Angelo (Wagner Moura).
Podpatrując życie początkowo slamsów, a później brazylijskiej faweli niewesołe myśli przyplątują się jakby na zawołanie i w najbardziej jaskrawy sposób przypominają o niesprawiedliwości, jaka zdaje się rządzić światem. Przypomniany zostaje odwieczny porządek wielu społeczeństw, gdzie istnieją uprzywilejowani z urodzenia, oraz urodzeni biedni myślący, że przywilej to nieznany im rodzaj słodyczy, lub nowa nazwa hurtowo dystrybuowanych narkotyków.


Nie nawołuje jednak w “Śmieciu” angielski reżyser do rewolucji. Nie zwraca się z apelem do biedoty, aby powstała i ruszyła odebrać bogatym mienie, czyniąc tym samym świat bardziej sprawiedliwym. Mówi jednak głośno i wyraźnie to, co każdy rewolucjonista chciałby usłyszeć. Opowiada o sprawiedliwości, a właściwie: Sprawiedliwości oraz o tym, że powinno się dochodzić jej bez względu na koszty, choć należy pamiętać, że w trwającym kilkadziesiąt minut filmie jest to znacznie łatwiejsze niż w prawdziwym życiu.


Przede wszystkim jednak przy pomocy mocno wyidealizowanej opowiastki próbuje Daldry zwrócić uwagą na problem korupcji na najwyższych szczytach brazylijskiej władzy, której apogeum - jak informowały media całego świata - przypadło podczas organizacji Mundialu 2014.
Co znamienne, nie przekreśla Daldry - aż tak wielkim idealistą nie jest - istnienia faweli czy slamsów, lecz jednoznacznie daje do zrozumienia, że pewne problemy (korupcja) na pewnym poziomie (polityka) powinny być znacznie pewniej (przez nieskorumpowaną policję) rozwiązywane, tak aby Sprawiedliwość mogła zatriumfować nie tylko w kinie, ale i w rzeczywistości.   



Z pewnością wiele osób wznosząc wysoko ręce w górę określiło ten film “obnażającym”, “demaskującym”, “walczącym” i “dającym nadzieję”. Podziwiać należy ich za wielką wiarę, jaką w sobie noszą i jaką pokładają w ułomną naturę człowieka, która wszędzie: czy to w Rio de Janeiro czy w Pruszczu Gdańskim zawsze podatna będzie na podszepty sił nie dających się określić dobrymi.